Spiski
w Krakowie
Pałac Spiski w Krakowie
Lokalizacja: (KR) woj. małopolskie, stolica województwa, Kraków, Rynek Główny 34
Pałac Spiski to jedna z zabytkowych kamienic przy Rynku Głównym w Krakowie z numerem 34.
Rezydencja powstała z połączenia i przebudowy dwóch kamienic, z których jedna była własnością Maciejowskich, a druga Schedlów – znanych drukarzy krakowskich. W pierwszej połowie XVII w. oba budynki stały się własnością Sebastiana Lubomirskiego, żupnika i dziedzicznego starosty spiskiego, który nadał gmachowi jednolity, rezydencjonalny kształt. Wtedy to nowy budynek otrzymał nazwę "Pałacu Spiskiego". To z jego okien w 1676 r. król Jan III Sobieski, po odebraniu hołdu od mieszczan krakowskich, przyglądał się pokazom ogni sztucznych.
W XVIII w. pałac często zmieniał właścicieli. W 1799 r. zakupił go Jacek Kluszewski, starosta brzegowski, który już wcześniej w sali na drugim piętrze urządzał spektakle teatralne – pierwsze w Krakowie przedstawienia w teatrze stałym. Po zajęciu miasta przez Austriaków w 1796 r., w pałacu zamieszkał gubernator terenów przyłączonych do monarchii Habsburgów. Pierwszym gubernatorem był Wacław Margelik, który na wieść o szykującej się polskiej demonstracji uciekł konno z pałacu, krzycząc, że jest ścigany durch das polnische Regiment Ruchawka (przez polski pułk Ruchawka). W dniu 9 sierpnia 1796 r. zamieszkał w pałacu ks. Auersperg, delegat rządu austriackiego do odebrania przysięgi od obywateli krakowskich. Jego uroczysty przejazd przez Rynek Główny uwiecznił malarz Michał Stachowicz. Na jego obrazie przedstawiony jest także ówczesny wygląd rezydencji.
W następnych latach Pałac Spiski był siedzibą administracyjnych władz austriackich, a parter zajmowały eleganckie sklepy (m.in. sklep jubilera Modesa). W 1828 r. w budynku znaleziono renesansowy nagrobek z czerwonego marmuru przeznaczony dla Sebastiana Lubomirskiego (zm. 1613 r.), który został następnie umieszczony przez Potockich w kaplicy kościoła w Krzeszowicach. W latach trzydziestych XIX w. rezydencja należała do hr. Jana Mieroszewskiego, ordynata mysłowickiego. Pałac Spiski w tym okresie usiłował rywalizować z pałacem Potockich "Pod Baranami", gdyż Mieroszewski zgromadził w nim cenną kolekcję obrazów pochodzących z galerii królewicza Jakuba Sobieskiego oraz ze zbiorów biskupa krakowskiego Jana Pawła Woronicza. W pałacu znalazły się również antyczne meble, stara broń oraz zabytki egipskie i etruskie. Znaczne wydatki związane z teatralnymi zainteresowaniami Mieroszewskiego doprowadziły jednak do utraty przez niego pałacu już w połowie XIX w. W 1877 r. budynek stał się ponownie własnością książąt Lubomirskich.
Tuż przed wybuchem I wojny światowej do pałacu przeniesiono z Krzysztoforów sklep towarów kolonialnych i lokal "śniadankowy" firmy Antoniego Hawełki. Na pierwszym piętrze zachowała się z tego czasu sala tzw. Tetmajerowska, stanowiąca część pomieszczeń restauracyjnych. Sala ta została ozdobiona przez Włodzimierza Tetmajera fryzem przedstawiającym legendę o mistrzu Twardowskim. Po przeniesieniu biur starostwa, w 1902 r. górne piętra gmachu zajęło gimnazjum żeńskie, które działało tam do 1939 r., kiedy to zostało usunięte przez niemieckie władze okupacyjne. W 1945 r. cały pałac przejęły na swoją siedzibę związki zawodowe. Wielokrotne przebudowy i częste zmiany właścicieli doprowadziły do tego, że Pałac Spiski utracił wiele ze swojego dawnego reprezentacyjnego wyglądu.
Rezydencja powstała z połączenia i przebudowy dwóch kamienic, z których jedna była własnością Maciejowskich, a druga Schedlów – znanych drukarzy krakowskich. W pierwszej połowie XVII w. oba budynki stały się własnością Sebastiana Lubomirskiego, żupnika i dziedzicznego starosty spiskiego, który nadał gmachowi jednolity, rezydencjonalny kształt. Wtedy to nowy budynek otrzymał nazwę "Pałacu Spiskiego". To z jego okien w 1676 r. król Jan III Sobieski, po odebraniu hołdu od mieszczan krakowskich, przyglądał się pokazom ogni sztucznych.
W XVIII w. pałac często zmieniał właścicieli. W 1799 r. zakupił go Jacek Kluszewski, starosta brzegowski, który już wcześniej w sali na drugim piętrze urządzał spektakle teatralne – pierwsze w Krakowie przedstawienia w teatrze stałym. Po zajęciu miasta przez Austriaków w 1796 r., w pałacu zamieszkał gubernator terenów przyłączonych do monarchii Habsburgów. Pierwszym gubernatorem był Wacław Margelik, który na wieść o szykującej się polskiej demonstracji uciekł konno z pałacu, krzycząc, że jest ścigany durch das polnische Regiment Ruchawka (przez polski pułk Ruchawka). W dniu 9 sierpnia 1796 r. zamieszkał w pałacu ks. Auersperg, delegat rządu austriackiego do odebrania przysięgi od obywateli krakowskich. Jego uroczysty przejazd przez Rynek Główny uwiecznił malarz Michał Stachowicz. Na jego obrazie przedstawiony jest także ówczesny wygląd rezydencji.
W następnych latach Pałac Spiski był siedzibą administracyjnych władz austriackich, a parter zajmowały eleganckie sklepy (m.in. sklep jubilera Modesa). W 1828 r. w budynku znaleziono renesansowy nagrobek z czerwonego marmuru przeznaczony dla Sebastiana Lubomirskiego (zm. 1613 r.), który został następnie umieszczony przez Potockich w kaplicy kościoła w Krzeszowicach. W latach trzydziestych XIX w. rezydencja należała do hr. Jana Mieroszewskiego, ordynata mysłowickiego. Pałac Spiski w tym okresie usiłował rywalizować z pałacem Potockich "Pod Baranami", gdyż Mieroszewski zgromadził w nim cenną kolekcję obrazów pochodzących z galerii królewicza Jakuba Sobieskiego oraz ze zbiorów biskupa krakowskiego Jana Pawła Woronicza. W pałacu znalazły się również antyczne meble, stara broń oraz zabytki egipskie i etruskie. Znaczne wydatki związane z teatralnymi zainteresowaniami Mieroszewskiego doprowadziły jednak do utraty przez niego pałacu już w połowie XIX w. W 1877 r. budynek stał się ponownie własnością książąt Lubomirskich.
Tuż przed wybuchem I wojny światowej do pałacu przeniesiono z Krzysztoforów sklep towarów kolonialnych i lokal "śniadankowy" firmy Antoniego Hawełki. Na pierwszym piętrze zachowała się z tego czasu sala tzw. Tetmajerowska, stanowiąca część pomieszczeń restauracyjnych. Sala ta została ozdobiona przez Włodzimierza Tetmajera fryzem przedstawiającym legendę o mistrzu Twardowskim. Po przeniesieniu biur starostwa, w 1902 r. górne piętra gmachu zajęło gimnazjum żeńskie, które działało tam do 1939 r., kiedy to zostało usunięte przez niemieckie władze okupacyjne. W 1945 r. cały pałac przejęły na swoją siedzibę związki zawodowe. Wielokrotne przebudowy i częste zmiany właścicieli doprowadziły do tego, że Pałac Spiski utracił wiele ze swojego dawnego reprezentacyjnego wyglądu.
Umieszczone zdjęcia wykonano: maj 2016
Ilość zdjęć: 19